Amerika Birleşik Devletleri’nin yeni idaresi, İran’ın bölgesel sponsorlarını finanse etme ve nükleer silah geliştirme yeteneklerini batırmak maksadıyla “maksimum baskı” siyasetini yine hayata geçirecek. Geçiş sürecinde yapılan açıklamalara nazaran, Donald Trump’ın dış siyaset grubu, Ocak ayında Beyaz Saray’a dönmesiyle birlikte Tahran’a yönelik yaptırımları artırmayı planlıyor.
Milli güvenlik uzmanları, Trump’ın azamî baskı stratejisini en kısa müddette yine uygulamaya koyma kararlılığı içerisinde olduğunu belirtiyor.
Seçim sürecinde, İran’a yönelik baskının artırılarak ABD ile müzakerelere zorlanması hedefleniyor. Lakin uzmanlar, bu yaklaşımın başarılı olma ihtimalinin düşük olduğunu pahalandırıyor.
Trump idaresi, birinci periyodunda 2015 nükleer mutabakatını terk ederek İran’a yüzlerce yaptırım uyguladı. Bu yaptırımların akabinde İran’ın nükleer faaliyetlerini artırdığı ve uranyumu silah düzeyine yakın zenginleştirdiği gözlemlendi. Biden idaresi devrinde de yaptırımlar devam etti, lakin nükleer muahedenin canlandırılması ve krizlerin hafifletilmesi tarafında sıkı uygulamalar gerçekleştirilmedi.
ABD Güç Bilgi İdaresi’nin bilgilerine nazaran, İran’ın ham petrol ihracatı 2020 yılında günlük 400 bin varilden 2024 prestijiyle 1.5 milyon varile yükseldi. Bu ihracatın neredeyse tamamı Çin’e yönlendiriliyor. Trump’ın geçiş takımı, yeni liderin birinci gününde İran’a yönelik daha sıkı yaptırımlar koyacak yürütme buyrukları hazırlıyor.
Rapidan Energy Başkanı ve eski enerji danışmanı Bob McNally, İran’ın petrol ihracatının tekrar 400 bin varile düşürülebileceğini öngörüyor. İran iktisadının aslında kırılgan olduğu ve bu çeşit yaptırımların ülkeyi daha da güç durumda bırakacağı söz ediliyor.
Trump danışmanları, yeni liderin İran’a süratlice hareket etmesini istiyor. Yeni başkanın, İran yaptırımlarını önemli formda uygulayacağını açıkça belirteceği öngörülüyor. Trump’ın dış siyaset grubundan Marco Rubio ve Mike Waltz üzere isimler, İran’a karşı sert bir yaklaşım savunuyor. Waltz, Ocak ayında Atlantik Kurulu etkinliğinde yaptığı konuşmada, İran’ın iktisadının dört yıl evvelki durumuna geri dönülmesi gerektiğini vurguladı.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, Trump takımına azamî baskı siyasetini tekrar denememesi davetinde bulundu. Araghchi, toplumsal medya platformu X üzerinde yaptığı açıklamada, “Maksimum Baskı 2.0 denemesi yalnızca Azamî Mağlubiyet 2.0 ile sonuçlanacaktır” dedi.
İran’ın yeni idaresi, Batı ile nükleer tansiyonu tekrar canlandırmak ve ekonomik problemleri hafifletmek gayesiyle yaptırımların kaldırılmasını hedefliyor.
İran’ın reformist başkanı Masoud Pezeshkian, Batı ile tekrar bağlantı kurma ve nükleer muahede sağlama niyetini belirtti. İran, UN’in nükleer denetim kurumu lideri Rafael Grossi ile yapılan görüşmelerin akabinde, “Ulusal çıkarlarımız ve devredilemez haklarımız doğrultusunda müzakere etmeye istekliyiz, lakin baskı ve sindirme altında müzakere etmeye hazır değiliz” açıklamasında bulundu.
Her iki tarafın da müzakere etmeye istekli olması durumunda bile, ilerleme talihlerinin düşük olduğu bedellendiriliyor. Carnegie Endowment for International Peace’dan kıdemli araştırmacı Karim Sadjadpour, İran’ın yüksek düzey lideri Ayatollah Khamenei’nin, Trump’ın Kassem Soleimani’yi öldürmesi sonrasında bir nükleer yahut bölgesel mutabakat yapma mümkünlüğünü düşük buluyor.
Trump idaresinin İran’a yönelik sert siyasetleri, iki ülke ortasındaki ilgilerin istikrarını sağlamayı zorlaştırıyor. Amerika’nın ve İran’ın nükleer yahut bölgesel bir muahedeye varması beklenmiyor. Ayrıyeten, Trump idaresinin İran’a yönelik sert yaklaşımı, iki ülke ortasındaki uzun vadeli alakaların geleceğini bilinmeyen kılıyor.
