Rus ordusu Ukrayna’da Donbas cephesinde değerli kazanımlar elde ediyor, lakin çok yüksek can kaybıyla. Şayet Trump Ukrayna’ya askeri yardımı kesmezse, Rusya bu savaş eforunu sürdürmekte zorlanacak. Savaş harcamaları ve istekli olarak askerliğe başvuranlara ödenen cazip fiyatlar Rus iktisadına doping tesiri yaptı, lakin 2025 yılı için görünüm karanlık. En değerlisi, Putin Ukrayna’yı kazansa da, Rusya’yı ebediyen kaybedebilir, zira genç nüfus geri döndürülmesi güç bir süratle daralmaya başladı.
ABD’nin itibarlı araştırma enstitüsü Foreign Policy (Dış Politika) editörlerine nazaran Rusya’nın savaş iktisadı çıkmaza yanlışsız gidiyor. “Resmi sayıların hem savaşın hem de yaptırımların neden olduğu önemli ekonomik düşünceyi maskelediğine dair işaretler giderek daha açık hale geliyor. Kremlin, savaş alanında kaybedilen silahları yenilemek için üretimi gereğince süratli artıramayacak.
Zaten Rusya’nın Ukrayna’da kullandığı top mermilerinin yaklaşık yarısı Kuzey Kore’nin stoklarından geliyor. 2025’in ikinci yarısında Rusya çeşitli silah kategorilerinde önemli eksikliklerle karşı karşıya kalacak” diye yazıyor Dış Siyaset.
Üstelik, savaş iktisadından vazgeçmek de çok güç olacak:
“Uzun vadede sürdürülemez olan devasa askeri harcamalar, yapay olarak istihdamı ve büyümeyi teşvik ediyor. Yeni istihdamın neredeyse tamamı askeriyeyle ilgili ve birçok kesimde emekçi bulmakta büyük zorluk yaşayan sivil iktisada pek bir yarar getirmiyor…”
Dergi, Rusya’nın sivil iktisadının, bilhassa de küçük ve orta ölçekli işletmelerin savaş nedeniyle küçülmesi nedeniyle, savaş sonrası Rusya’daki sakinliğin boyutunun daha da makus olacağını belirtti.
Rus iktisadının berbata giden sıhhati yalnızca Batı’lı kurumlardan gelmiyor. Hükümete yakın, önde gelen bir niyet kuruluşu olan TskMAKP, Rusya’nın sıkı para siyasetinin fiyat artışını dizginlemede başarısız olduğunu ve ekonomik yavaşlama riski yaratarak ekonomiyi stagflasyona sürüklediğini öne sürdü.
Rus merkez bankası, şu anda %8,6 düzeyinde seyreden enflasyonu düşürmeyi hedeflediğini belirterek ve halk ortasındaki yüksek enflasyon beklentilerini münasebet göstererek, geçen ay siyaset faizini 20 yılın en yüksek düzeyi olan %21’e yükseltti.
ABD Savaş Araştırmaları Enstitüsü’nün (ISW) raporuna nazaran Rus iktisadı hükümetin sav ettiğinden daha az dirençli ve yakında önemli meselelerle karşı karşıya kalacak üzere görünüyor.
Analistler, Kremlin’in uyguladığı iktisat siyasetlerinin, Rusya iktisadının 2025 yılında değerli zorluklarla karşı karşıya kalacağını gösterdiğini öne sürüyor. Sonuç olarak, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın uzun vadeli ekonomik istikrarından tasa duyuyor.
Kremlin, yaralı Rus askerlerine yönelik hükümet harcamalarını azaltmayı, enflasyonla çabayı ve düşük doğum oranları ve iş gücü zahmeti üzere uzun vadeli demografik problemleri ele almayı amaçlayan çeşitli kararlar aldı.
Bu siyaset, Rus iktisadının Batı yaptırımlarına, mali kısıtlamalara ve askeri operasyonların maliyetlerine karşı Rus hükümetinin tez ettiği kadar sağlam olmadığını gösteriyor. Bu tıpkı vakitte Kremlin’in Rus toplumunu ekonomik sıkıntılardan korurken uzun yıllar yahut on yıllar boyunca uzun periyodik askeri aksiyonları sürdüremeyeceğine de işaret ediyor.
Birleşik Krallık Savunma İstihbaratının vurguladığı üzere, Rusya merkez bankasının uyguladığı yüksek faiz oranlarının yatırımları ve ticaret büyümesini kısıtlaması olası.
2022’de savaşın başlamasından bu yana kurumsal kredilerin hacmi ve bunların değişken faizli olanlarının oranı arttı. Bu da daha sıkı para politkasının finansman masraflarını hızla artıracağı manasına geliyor. Bu durum işletmeler üzerindeki mali baskıları ağırlaştırdı; Rusya’daki şirket iflaslarının 2024’te 2023’e kıyasla %20 arttığı bildirildi.
“Hükümet harcamalarının artacağı varsayım edildiğinden ve işgücü kahrı ve yaptırımlardan kaynaklanan baskılar devam ettiğinden, enflasyonist baskılar büyük olasılıkla 2025’te ağırlaşmaya devam edecek. Bu, enflasyonu denetim etme gayretleri ile iktisadın büyümesini destekleme uğraşları ortasında istikrar kurmayı zorlaştıracak.”
Velakin, tüm uzman kuruluşlar Rus iktisadının güç durumda olduğunu kabul etmiyor. Center for Social and Economic Research’ün (CASE) kapsamlı tahliline nazaran, Rusya’da ekonomik kriz ihtimali yok. Hükümet en az 3-5 yıl yüksek enflasyon, yüksek savaş harcamaları ve sivil ekonomiyi teşvik politikasını sürdürebilir. Ancak, CASE tahlili de Rusya’ın kalkınma olmadan büyüdüğünü ve savaşın yeni parazit toplumsal sınıflar türettiğini kabulleniyor. Esasen, bu tahlilin ana fikri Putin’in otoriter idaresi ve savaşın Rusya’yı krize sürüklediği algısını yaratmak değil. Rusya, içinden çıkılması nerdeyse imkansız uzun soluklu hastalıklara tutuldu, geleceği kaybetmek üzere:
Rusya’nın uzun vadeli, lakin içinde çıkılması imkansız sorunu nüfus daralması. Savaştan bu yana 500 bin gencin öldüğü yahut yaralandığı iddia edilirken, bir milyona yakını da ülkeden kaçtı. Savaştan evvel de Rusya gelişmiş ülkeler ortasında en düşük doğum oranlarından birine sahipti. Resmi olmayan 2023 istatistikleri, nüfusun gerilediğini işaret ediyor. Bu istatistikler yanlışsız olabilir, zira Kremlin “çocuk sahibi olmayı caydırıcı yayınları engellemek” başlıklı bir kanunu Rus Duma’ya sundu. Kimi kaynaklara nazaran, Putin bir Sex Bakanlığı kurmayı bile planlıyor. Dünyanın tüm ülkelerinden edinilen deneyimler gösteriyor ki, ceza yahut teşvik yoluyla doğurganlığı yükseltmeye çalışmak yarar sağlamıyor. Rusya’nın nüfusunun 2050 yılında yarı yarıya azalacağına dair projeksiyonlar çok da abartılı olmayabilir.
Eğer Trump askeri yardımı kesip, Ukrayna’yı Putin’e ikram etmezse, savaş yıllarca uzayabilir. Bu senaryoda, yukarda sıraladığım maliyetler her yıl biraz daha artacak. Rusya’nın Kuzey Kore yanında İran ve Türkiye’den personel ithal etmesi kaçınılmaz bir gerçeklik. Savaş bittiğinde Rusya’nın ekonomik manada Çin’in sömürgesi haline geldiğini de görebiliriz.
Rusya’yı küresel bir aktör olarak ebediyen devreden çıkartmayı arzulayan Batı ittifakı bu istikrarları görüyor mu sanki?
