Bloomberg’e nazaran aslında çetin bir 2025 için hazırlanan gelişmekte olan ülkeler, son on yılda biriken 29 trilyon dolarlık borcun artan faiz ödemeleriyle baş etmek zorunda kalıyor.
Birleşmiş Milletler’e (UNCTAD) nazaran 54 ülke gelirlerinin yüzde 10’undan fazlasını faiz ödemelerine harcıyor. Pakistan ve Nijerya da dahil olmak üzere kimileri gelirlerinin %30’undan fazlasını yalnızca kupon (borç faizi) ödemek için kullanıyor.
Geçen yıl hem dış hem de lokal borç olarak toplamda yaklaşık 850 milyar doları bulan faiz ödemeleri, ülkeleri hastane, yol ve okullara yapılan harcamalardan kesinti yapmaya zorluyor ve gelişmekte olan piyasa yatırımcıları için riskleri artırıyor.
Bu, gelişmekte olan piyasalar için belirsizliğin hakim olduğu bir yılda ek bir zorluk. Donald Trump’ın ABD faiz oranları ve doların görünümü üzerindeki tesiri, artan jeopolitik tansiyonlar ve Çin iktisadına ait kaygılar, inişli çıkışlı bir 2025’e taban hazırladı bile.
Morgan Stanley tarafından yorumlanan EPFR bilgilerine nazaran, global yatırımcılar paralarını çekmeye başladı. Gelişmekte olan ülkelerin döviz cinsinden tahvillerinden çıkışlar bu yıl 14 milyar doları aştı.
Buna karşın 2024’te tek bir ülke temerrüdü bile yaşanmadı. RBC BlueBay Asset Management ve Morgan Stanley üzere gelişmekte olan piyasa gözlemcileri de gelecek yıl rastgele bir ülkenin iflas etmesini beklemiyor. Bunun büyük ölçüde Milletlerarası Para Fonu’nun da ortalarında bulunduğu milletlerarası kurumların süratle devreye girmesi sayesinde gerçekleştiğini düşünüyorlar. IMF stand-by’le devreye giriyor ve borçlu ülke için milletlerarası sermaye piyasaları tekrar açılıyor, temerrüt ileriye atılıyor.
Pro-aktif IMF, yıllardır donmuş olan borç yapılandırma müzakerelerinin çözümlenmesine yardımcı oluyor. 2023’e göre daha az sayıda ülke dertli düzeylerde (junk kredi notu) süreç görüyor. Hatta, Pakistan’dan Mısır’a kadar dünyanın en riskli tahvillerinden kimileri getiri manasında emsallerini geride bıraktı.
Bloomberg tarafından derlenen datalara nazaran, geniş tabanlı ölçüm izleme sisteminde en güzel performans gösteren 10 oyuncunun tamamı bir yıl evvel iflasa yakın notuna layık görülmüştü. Bu yıl bu ülkelerin tahvilleri ortalama %55 getiri elde ediyor. Ve yüksek getirili tahvil endeksi, yatırım yapılabilir notlardan çok daha düzgün performans gösteriyor. Velakin salgın periyodunda yapılan borçlanmaların vadesi gelip ve faiz maliyetleri arttıkça para yöneticileri bu optimistliğini ne kadar sürebileceğini soruyor.
RBC’nin kıdemli portföy yöneticisi Anthony Kettle, “Kısa vadede temerrüt riski daha düşük” dedi. “Fakat biraz daha ileriye bakarsanız değişik bir durum ortaya çıkıyor: Yoksul ülkeler bu dolar faiz ödemelerini karşılayabilirler mi?”
UNCTAD’ın yıllık borç raporuna nazaran, gelişmekte olan piyasalarda kamu borcu son on yılda iki kattan fazla artarak kabaca 29 trilyon dolara ulaştı; bunun birçok lokal borçlanmadan geldi. JPMorgan Chase & Co.’ya nazaran önümüzdeki iki yıl içinde yaklaşık 190 milyar dolarlık FX tahvilin vadesi gelecek. Borçlu ülkeler, yükselen faiz ödemeleri yanında ana parayı da denkleştirmek zorunda kalacak.
S&P analistleri geçen ayki bir raporda, borç düzeyleri ve borçlanma maliyeti nedeniyle önümüzdeki on yılda geçmişe kıyasla daha fazla temerrüt beklediklerini yazmıştı. Dünya Bankası yakın vakitte fakir ülkelerin rekor seviyede faiz ödemeleri konusunda da uyardı.
Riskli Görünüm
Yeni bir temerrüt dalgası mümkünlüğü, pandemiden sonra bir dizi temerrüt nedeniyle olumsuz etkilenen gelişmekte olan gelişmekte olan ülke yatırımcıları için riskli görünümün altını çiziyor. Etiyopya, 2023’ün sonlarında borç ödemelerinde moratoryum ilan eden son gelişmekte olan ülke oldu.
IMF’nin müdahaleye devam etmesi istikametindeki baskı artıyor. Fon, en büyük borçlularından biri olan Arjantin ile mevcut 44 milyar dolarlık mutabakatın yerini alacak ve muhtemelen genişletecek bir mutabakat için yıl sonuna kadar görüşmelerde bulunuyor.
Şaşırtıcı bir biçimde dokuz kere temerrüde düşen Arjantin, sırf gelecek yıl döviz tahvillerinin faiz ve anapara ödemeleri için yaklaşık 9 milyar dolarlık bir faturayla karşı karşıya kalacak.
Asya’da IMF, Sri Lanka ve Pakistan’ı zati kurtardı; bu ülkelerin tahvil getirileri bu yıl yüzde 34 ve yüzde 43 üzere çarpıcı oranlarda artmasına yardımcı oldu. Angola Ekim ayında IMF ile yeni bir programa ait müzakereleri başlatma fikrini ortaya attı lakin daha sonra Fon’un şimdilik teknik yardım sağlamaya devam edeceğini söyledi.
Emma Cerda ve Simon Waever üzere Morgan Stanley stratejistlerine nazaran gelişen piyasa borç endeksinin yaklaşık yüzde 27’si IMF ile temaslı ve fon programına güvenen ülke sayısının daha da artması gerekiyor.
Morgan Stanley stratejistleri 3 Aralık tarihli bir notta, “IMF hâlâ kilit bir rol oynayacak” dedi. “Hâlâ, sona erecek olan programların büyük bir kısmının, büyük ölçüde mali telaşlar nedeniyle yine finanse edileceğini düşünüyoruz.”
Kaynak: Massive Interest Burden Haunts $29 Trillion Emerging Debt Pile, Bloomberg
